Lubomyr Melnyk - Live @ St. Paul's Anglican Church, Athens
Groove Productions, διοργανώτρια εταιρία των St Paul's Sessions, παρουσίασε το βράδυ της 20ης Οκτωβρίου τον βιρτουόζο πιανίστα και συνθέτη Lubomyr Melnyk, στην πρώτη του εμφάνιση στην Ελλάδα. Με τα St Paul’s Sessions γνωριστήκαμε την περσινή συναυλιακή σεζόν και στα πλαίσια της διοργάνωσης είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τον υπέροχο Tim Hecker, τον επιδραστικό Christian Fennesz, αλλά και τους αγαπημένους Keep Shelly in Athens.
Τα St Paul’s Sessions αποτελούν μία σειρά από live events, που στόχο έχουν να παρουσιάσουν καλλιτέχνες από τον ambient, experimental, αλλά και modern classical χώρο. Οι εμφανίσεις των καλλιτεχνών πραγματοποιούνται στον πολύ όμορφο καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Σύνταγμα. Η λιτή αρχιτεκτονική του χώρου, σε συνδυασμό με τον όμορφο και προσεγμένο φωτισμό, λειτουργούν καταλυτικά στην αίσθηση που βγάζουν στο κοινό οι εμφανίσεις των καλλιτεχνών.
Ο Lubomyr Melnyk, o οποίος άνοιξε τη σειρά εμφανίσεων της 2ης σεζόν των St Paul's Sessions για το διάστημα 2017-2018, είναι ουκρανικής καταγωγής συνθέτης και πιανίστας. Ο Melnyk είναι γνωστός για την τεχνική που έχει ο ίδιος ονομάσει continuous music, μία τεχνική που βασίζεται στη γρήγορη ακολουθία από νότες, κρατώντας πατημένο το πεντάλ του πιάνου. Το αποτέλεσμα είναι μία αέναη ροή από νότες που δημιουργεί μία άλλοτε γαλήνια και άλλοτε χαοτική ατμόσφαιρα. Η ταχύτητά του είναι τόσο μεγάλη που μπορεί να παίξει έως και 19,5 νότες το δευτερόλεπτο ενώ έχει καταφέρει να διατηρήσει ρυθμούς ανάμεσα σε 13 και 14 νότες το δευτερόλεπτο για παραπάνω από μία ώρα, αποκτώντας δικαίως τον τίτλο του πιο γρήγορου πιανίστα στον κόσμο.
Η ιδιαιτερότητα του ήχου, της τεχνικής και των συνθέσεων του Melnyk κίνησε το ενδιαφέρον της γνωστής ανεξάρτητης avant-garde εταιρίας Erased Tapes, στην οποία κυκλοφόρησε το 2013 το album "Corollaries", ενώ ο ίδιος διαθέτει μεγάλη δισκογραφική παραγωγή, έχοντας κυκλοφορήσει, από το 1979, 22 album για σόλο πιάνο, δύο πιάνα, καθώς και πιάνο και μουσικά σύνολα. Πέρσι κυκλοφόρησε το επίσης πολύ καλό "Illirion" και τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται σε μεγάλα φεστιβάλ σύγχρονης αλλά και κλασικής μουσικής, έχοντας αποκτήσει αναγνωρισιμότητα και εκτός του αυστηρά "κλασικού" κοινού.
Το βράδυ της Παρασκευής της 20ης Οκτώβρη, οι πόρτες του καθεδρικού ναού του Αγίου Παύλου στο Σύνταγμα άνοιξαν ακριβώς στις 20:40, όπως ήταν προγραμματισμένο και ο κόσμος, ο οποίος κάλυπτε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα, άρχισε να γεμίζει τον χώρο για να παρακολουθήσει την sold-out εμφάνιση του Melnyk. Ο εγγύτητα της σκηνής με τον κόσμο σε συνδυασμό με τον περιορισμένο αριθμό θεατών, οι οποίοι είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία καθισμένοι, λειτουργούν καταλυτικά στην ποιότητα του ήχου των performances των καλλιτεχνών. Ειδικά δε σε αυτήν την περίσταση δεν χρησιμοποιήθηκε καν η μικροφωνική εγκατάσταση.
Ο Melnyk εμφανίστηκε στην σκηνή στις 21:15, λιτός, ευγενικός, άμεσος και σεμνός, με μεγάλη διάθεση επικοινωνίας. Ξεκίνησε μιλώντας μας, αρχικά για την πρώτη εμφάνισή του στην Ελλάδα, εστιάζοντας στη μάχη των τριακοσίων Σπαρτιατών ενάντια στις στρατιές του Ξέρξη. Όπως είπε, θεωρεί σημαντικό γεγονός την θυσία αυτών των πολεμιστών γιατί χωρίς αυτήν, η εξέλιξη της ιστορίας θα ήταν διαφορετική και δεν θα υπήρχε ο πολιτισμός όπως τον γνωρίζουμε.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στην ενασχόλησή του με την φιλοσοφία, τον Πλάτωνα και μας ανέπτυξε τη δική του κοσμοθεωρία η οποία βασίζεται στην πάλη της επιστήμης με αυτό που αποκαλεί ο ίδιος μαγεία. Ο ήχος μπορεί να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τονικότητα, ταχύτητα τα οποία μπορούν να εξηγηθούν μέσω των μαθηματικών και της φυσικής, αλλά αυτό αποτελεί απλά μία ερμηνεία. Ο ήχος είναι η βάση του σύμπαντος και καταφέρνει με την μαγεία του να μεταμορφώνει ένα ξύλινο πιάνο 300 κιλών σε 300 κιλά ατσάλι.
Το πρώτο κομμάτι που επέλεξε να μας παρουσιάσει μετά την ενδιαφέρουσα αυτή εισαγωγή ήταν το Illirion, από το πρόσφατο ομότιτλο album του. Η μουσική αρχίζει με μια γλυκιά μελωδία, η οποία ταιριάζει τόσο στα λεγόμενά του, μία όμορφη μελωδία, μία μαγεία από συνηχήσεις και αντηχήσεις. Απλή και λιτή όπως και ο ίδιος ο Melnyk στην αρχή, στην μέση του κομματιού αποκτάει ένταση και ορμή καθώς ο πιανίστας ξετυλίγει την τεχνική του στο κοινό. Τα χέρια του ασταμάτητα, κινούνται σε πολλές οκτάβες γεμίζοντας τον χώρο με ήχους, μέχρις ότου εμφανιστεί ξανά η αρχική μελωδία του κομματιού και σβήσει ονειρικά.
Στη συνέχεια, ο Melnyk μας μιλάει για το επόμενο κομμάτι που θα παρουσιάσει, βοηθώντας μας με την εισαγωγή του να καταλάβουμε λίγο καλύτερα την προσωπική του οπτική του για την μουσική. Παρουσιάζει το Butterfly, από το EP "Evertina", το οποίο υπάρχει σε εκδοχή τόσο για ένα αλλά και για δύο πιάνα, ως ένα παιδικό τραγούδι. Μας διηγείται μία ιστορία, όταν είχε δει ένα πιάνο σε μία αίθουσα ενός lobby ξενοδοχείου, στο οποίο αποφάσισε να κάτσει και να αρχίσει να παίζει. Όλος ο κόσμος ήταν απασχολημένος και δεν έδινε σημασία στην μουσική, εκτός από μερικά παιδιά, τα οποία ήρθαν και έκατσαν κοντά του, αφοσιωμένα στην μαγεία του ήχου του πιάνο. Η ιστορία αυτή, αληθινή ή παραβολή, δείχνει με τον καλύτερο τρόπο τον προβληματισμό του Melnyk για τη σύγχρονη κοινωνία. Θεωρεί ότι οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει να παρατηρούν το όμορφο και το σημαντικό στο περιβάλλον τους και έχουν χάσει την επαφή με έναν, κατά τη γνώμη του μουσικού, μεταφυσικό κόσμο που υπάρχει γύρω μας.
Το Butterfly ξεκινάει με μία όμορφη λιτή μελωδία, αποτελεί ίσως ένα από τα κομμάτια του Melnyk που βγάζουν περισσότερο τον λυρικό, μελωδικό του χαρακτήρα και όχι τόσο τον χαοτικό χαρακτήρα άλλων συνθέσεών του. Η επιρροή του κομματιού από τον ιμπρεσιονισμό είναι προφανής και όπως και στο Illirion, από την εξέλιξη του κομματιού δεν λείπουν τα σημεία στα οποία ανεβάζει ταχύτητες, διατηρώντας όμως πάντα τη λεπτή ισορροπία τεχνικής και συναισθήματος, ισορροπία που επιβεβαιώνεται από την επαναφορά του βασικού μελωδικού θέματος της σύνθεσης πριν κλείσει όπως ακριβώς ξεκίνησε.
Για το τελείωμα, ο Melnyk έχει διαλέξει να μας παρουσιάσει μία απαιτητική σύνθεση για δύο πιάνο, το "Windmills", από την ομότιτλη κυκλοφορία του 2013, σε μία εκδοχή με προηχογραφημένο το ένα πιάνο. Πριν ξεκινήσει, ο Melnyk επιχειρεί να μοιραστεί μαζί μας την εικόνα που περιγράφει το κομμάτι. Ένας παλιός ανεμόμυλος 400 ετών, κάπου στην ιβηρική χερσόνησο, ο οποίος καθώς ο άνεμος φυσάει απαλά, κινείται με δυσκολία, η αντίσταση των παλιών του γραναζιών κάμπτεται από τον άνεμο και υπάρχει αρμονία. Καθώς όμως ο άνεμος δυναμώνει, τα πτερύγιά του αρχίζουν και κινούνται με αυξανόμενη ταχύτητα και η διαρκής πίεση και τριβή φέρνουν τον ανεμόμυλο σε σημείο θραύσης, με αποτέλεσμα να γκρεμιστεί. Από τα ερείπια του ανεμόμυλου, σηκώνεται η ψυχή του, οπότε και το κομμάτι καταλήγει στην τονικότητα σι ματζόρε, η οποία κατά τον Melnyk εκφράζει την αθωότητα και την αγνότητα. Η εικόνα της κατεστραμμένης υλικής του υπόστασης, κάνει τον ανεμόμυλο να αισθανθεί θλίψη και στη συνέχεια θυμό, μέχρις ότου όμως θυμηθεί τις όμορφες εικόνες της παρελθοντικής του ύπαρξής και αισθανθεί ευγνωμοσύνη.
Το μήνυμα που θέλει να περάσει ο Melnyk είναι ότι είμαστε όλοι παγιδευμένοι σε έναν όμορφο κόσμο και εάν σταματήσουμε να τον παρατηρούμε, τελικά τρελαινόμαστε. Φέρνει μάλιστα και την εικόνα από την σκηνή της σειράς "Twin Peaks", στην οποία ο εμφανίζεται ο νάνος στο κόκκινο δωμάτιο μιλώντας ανάποδα.
Ο Melnyk έχει μία μεταφυσική, πνευματική προσέγγιση για τη μουσική και θεωρεί ότι έχουμε ανάγκη από ανθρώπους που μπορούν να αντιλαμβάνονται τα τρεμάμενα όρια του φυσικού με τον μεταφυσικό κόσμο. Η αναφορά του μάλιστα στο "Twin Peaks" μου έφερε στο νου την σύγκρουση μεταφυσικής και επιστήμης που προβάλλεται έντονα σε μία άλλη σειρά, το "Lost" και ειδικά τον τίτλο του επεισοδίου Man of Science, Man of Faith. Κλείνοντας την εισαγωγή του, o Melnyk κάθεται στο πιάνο και αρχίζει να μοιράζεται μαζί μας τις μουσικές εικόνες που μόλις μας περιέγραψε.
Στο Windmills γίνεται πραγματικά αντιληπτή η τεχνική και η ιδιαιτερότητα του ήχου του Melnyk, ο οποίος ξεκινώντας από χαμηλής έντασης μελωδικές γραμμές, εξελίσσει τη σύνθεση σταδιακά, διατηρώντας απόλυτο έλεγχο, μέχρι το σημείο της κορύφωσης, όπου πραγματικά μετατρέπεται από πιανίστας σε έναν μουσικό samurai που με απόλυτη προσήλωση στο έργο του μοιάζει να φέρνει το πιάνο του σε σημείο καταστροφής. Η μουσική του και οι εικόνες που δημιουργεί, μου φέρνει στο μυαλό έντονα ως concept τις ιμπρεσιονιστικές συνθέσεις τους Claude Debussy και η σύνδεση ήχων με συναισθήματα παραπέμπει επίσης έντονα στη συσχέτιση που έκανε ο ζωγράφος Wassily Kandinsky ανάμεσα στα σχήματα και τις ιδέες και τα συναισθήματα στο βιβλίο του "Point and Line to Plane".
Μετά την κορύφωση, στην οποία ο Melnyk επί σκηνής μας μεταφέρει το χαοτικό τοπίο της καταστροφής, όπως υποσχέθηκε, επανέρχεται σε ηπιότερες μελωδικές γραμμές, οι οποίες, σε συνδυασμό με όσα μας είχε πει στην αρχή του κομματιού, μας δημιουργούν την απαιτούμενη γαλήνη και ηρεμία, κλείνοντας με αυτό τον τρόπο την εξαιρετική αυτή σύνθεση και το ιδιαίτερο αυτό event.
Ο Melnyk καταχειροκροτείται από το κοινό και αφού υποκλιθεί τρεις φορές αποχωρεί από τη σκηνή, αφήνοντάς μας με μία πολύ όμορφη αίσθηση από τη μουσική που μας παρουσίασε και ανεξάρτητα με το εάν μοιραζόμαστε την κοσμοθεωρία του ή όχι, έναν προβληματισμό αναφορικά με τις σκέψεις που μοιράστηκε μαζί μας.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα την Groove Productions για την πρόσκλησή της στις ιδιαίτερες αυτές εκδηλώσεις και να υπενθυμίσουμε τα πολύ ενδιαφέροντα ονόματα που θα ακολουθήσουν στα πλαίσια των St Paul's Sessions 2:
- Jlin: 2.11.2017,
- Laurel Halo: 18.11.2017,
- ION: 16.12.2017,
- The Man from Managra: 20.1.2018,
- Prurient: 10.2.2017,
με line-up που, όπως πληροφορηθήκαμε, σύντομα θα εμπλουτιστεί περαιτέρω.
Venue: St. Paul's Anglican Church, Athens
Date: 20.10.2017
